شیوه های رفتاری مادر در زمان غذا دادن به کودک

اگر مادر در زمان تغذیه کودک هدفهای زیر را دنبال کند

        نیازهای تغذیه ای کودک را تامین کند

        احساس استقلال کودک را در خوردن غذا برآورده سازد

        عکس العمل مناسب و یکنواختی در مقابل رفتارهای کودک ابراز کند

        ذائقه او را به انواع مواد غذایی عادت دهد

        محیط سرشار از محبت و صمیمت و بدور از جنجال در زمان غذا خوردن فراهم کند

        سفره غذا را در شرایط  مناسب که خاطره دلپذیری ایجاد کند فراهم کند

می تواند در تغذیه کودک خود موفق باشد برای اینکه به چگونگی رفتار کودک عکس العمل مادر و رفتارهای آتی کودک پی ببریم  یک مثال می زنیم :

در این مثال عکس العملی که متعاقب رفتار کودک از مادر سر می زند تعیین کننده رفتارهای آتی کودک است مادر با خرید شکلات رفتار کودک را برای استفاده از ابزار گریه تقویت می کند و احتمال اینکه این رفتار در دفعات بعد تکرار شود زیاد است . در این ارتباط دو جانبه اگر مادر نسبت به گریه کودک بی توجهی می کرد یا توجه او را به موضوع دیگری جلب می کرد احتمال قطع گریه وجود داشت و پیامد نامطلوب فوق حاصل نمی شود . منطقی و معقول بودن رفتار والدین در مقابل درخواستهای کودک موجب ایجاد رفتارهای یکنواخت می گردد و کودک دچار سردرگمی نمی شود. گاهی اوقات والدین با توجه به شرایط روحی و روانی خود هر بار در مقابل درخواست معین کودک رفتاری را نشان می دهند که را رفتار قبل مغایر است این رفتارهای مغایر کودک را دچار سردرگمی می کند. و ممکن است شیوه غذا خوردن او را نیز تحت تاثیر قرار دهد .

   رفتارهای کودک

کودکان در حین صرف غذا می توانند رفتارهای زیر را داشته باشند:

لج کردن غذا خوردن شکایت کردن گریه کردن زدن به در و دیوار همکاری نکردن راه رفتن بی هدف اذبت کردن داد زدن لب و لوچه آویزان کردن ناله کردن پاسخ سربالا دادن پرت کردن ابزار غذا تلف کردن اوغ زدن رد کردن غذا اینها مثالهایی از رفتارهای نامناسب  هنگام غذا خوردن هستند

خوردن غذا با دست خوردن غذا با قاشق نشستن آرام در کنار سفره پذیرفتن بسیاری از انواع غذاها دادن پاسخ به درخواست های مادر از انواع رفتارهای مناسب هستند

  رفتارهای مادر

حکم کردن درخواست کردن پرسش کمک کردن قرار دادن کودک در وضعیت مناسب دادن قاشق به دست کودک و خواهش کردن نیز مثالهایی از رفتارهای مادر هنگام غذا دادن به کودک است

  تکامل کودک و ارتباط آن با تغذیه

بدلیل اینکه غذا یکی از مهمترین عوامل موثر و تقویت کننده های رفتاری است لذا باید دادن غذا با ملاحظات خاصی انجام گیرد باید کودکان از نظر جسمی عاطفی و روانی آماده خوردن غذا باشند و این مسئله بستگی به توانایی کودک دارد

·   نوزاد تا 10 روز اول  بعد از تولد دارای رفلکس جستجو (rooting reflex) و مکیدن (sucking reflex) است و از قرار دادن دست یا انگشت شست در دهان لذت می برد.

·   بین 2 هفته الی 2 ماه شرایط تغذیه را تشخیص داده و بهنگام قرار گرفتن در وضعیت مناسب شروع به میکدن می کند

·   بین 3- 4 ماهگی در صورت قرار دادن ماده جامد در دهان آنرا با زبان بیرون می اندازد یعنی در واقع وجود رفلکس بیرون اندازی زبان به این امر کمک کرده و کودک ماده جامد را در این سن نمی پذیرد و الگوی جویدن با شروع رفلکس گرفتن (palmer grasp) سبب می شود که اشیاء را بطرف دهان آورده و آنها را گاز می گیرد

·   بین 6 تا 9 ماهگی هنگام میکدن فک کمتر حرکت می کند شیشه یا پستان را در هنگام خوردن شیر با دست می گیرد گرفتن با نوک انگشتان ( گاز انبری) و خوردن از فنجان را شروع می کند

·   بین 9 تا 12 ماهگی می تواند مواد غذایی را گاز بگیرد و حرکت چرخشی جویدن قابل مشاهده است در این سن قاشق را نیز می گیرد.

·   بین 15 تا 24 ماهگی در به دست گرفتن فنجان و با قاشق غذا خوردن مهارت بیشتری پیدا می کند تمایلات غذایی را ابراز می کند گاز گرفتن غذا را با دندان تجربه می کند

·   بین 9 تا 18 ماهگی مرحله شروع استقلال است که می تواند مادر را خوشحال یا ناراحت کند باید انتظار داشت که کودک پیش از آنکه چیزی را در دهان بگذارد اول آن را لمس کند

   نکات مهم رفتاری در تغذیه کودک

1-  کودک باید در زمان خوردن غذا در وضعیت راحتی قرار گیرد و غذا نزدیک او باشد تا کودک بتواند به راحتی بدون آنکه تحت فشار قرار گیرد غذا بخورد این کار موجب می شود رخت و پاش کودک کمتر شود

2-  بشقاب و لوازم غذا خوردن باید از جنس نشکن باشد. در صورت شکستن ظرف ممکن است کودک احساس یاس کند و یا والدین عصبانی شوند

3-    قاشق نباید زیاد گود باشد و لیوان باید بااندازه ای باشد که کودک براحتی آنرا بگیرد

4-    خوردن سوپ برای کودک سخت است وای اگر کمی قوام آن را غلیظ باشد کودک می تواند آنرا با قاشق بخورد

5-  رنگ مواد غذایی می تواند در اشتهای کودک و علاقه او به غذا تاثیر بگذارد خوردن غذاهایی با رنگهای سبز نارنجی و زرد برای آنها جالب است برای اینکار می توان از سبزیجات برگ سبز هویج و ... استفاده کرد

6-    آب میوه طبیعی بهتر از نوع صنعتی آن است که به آن ماده قندی رنگ و ماده معطر اضافه شده است

7-    دادن وقت کافی در زمان صرف غذا بسیار مهم است و باید از شتاب و عجله هنگام غذا خوردن پرهیز شود

8-    باید بی علاقگی کودک نسبت به یک ماده غذایی را پذیرفت و با یک ماده خوراکی دیگر جایگزن کرد

9-    غذا خوردن در یک ساعت معین می تواند سبب تحریک اشتهای کودک شود

10-                      خستگی کودک مهمترین عامل از بین بردن اشتهای اوست بهتر است بعد از استراحت به کودک غذا داده شود

11-         کودک در یک محیط آرام بهتر غذا می خورد مشاجره بلند کردن صدای رادیو تلویزیون و همچنین رفت و آمد زیاد حواس کودک را پرت می کند و تمایل او به غذا خوردن کم می شود

12-         دادن غذای یکنواخت و تکراری سبب بیزاری کودک می شود حتی اگر غذایی که مورد علاقه کودک است پشت سرهم و تکراری به کودک داده شود او از خوردن آن امتناع  می کند

13-         هنگامی که رفتار کودک غلط است باید عکس العمل ثابت نشان داد مثلا اگر بشقاب یا قاشق یا غذا را پرت کرد نباید گاهی اوقات خندید و گاهی تنبیه کرد بلکه باید رفتاری را در پیش گرفت که کودک احساس کند که کار خوبی را انجام نداده است

14-                      امتناع خوردن از برخی از غذاها ممکن است تقلیدی از اطرافیان باشد

   اصول رفتار با کودک یک تا سه ساله

1-  در صورتی که کودک مایل است با دست غذا بخورد نباید ممانعت شود و برای تقویت احساس استقلال یک قاشق به دست کودک داده و با قاشق دیگر به او غذا داده شود

2-    استفاده از قاشق برای کودک نوپا ضرورت دارد ولی ممکن است نیاز به کمک داده باشد

3-  کودک نوپا نیاز به مکان نسبتا خلوت برای خوردن غذا دارد چون مدت تمرکز او کوتاه است یعنی با صدای بلند رادیو . تلویزیون یا رفت و آمد خواهر – برادر یا مشاجره می تواند توجه او را از خوردن غذا منحرف نماید

4-    دادن استراحت قبل از خوردن غذا و زمان ثابت صرف غذا برای کودک اهمیت خاص دارد

5-  اجرای برنامه ثابت سبب آرامش کودک می شود یعنی بشقاب و قاشق همیشگی و حتی ثبات نحوه آماده کردن او برای غذا خوردن به او آرامش می دهد

6-  اشتهای کودک مانند خلق و خوی او متغییر است بهتر است روزی که کودک اشتهای کمتری دارد و غذا کم می خورد اصرار ننمود که حتما غذای بشقابش را تمام کند

7-  قدرت تقلید کودک در این سن زیاد است و رفتارهای اعضای خانواده ( خواهر – برادر یا والدین را تقلید می کند لذا نباید افراد خانواده رفتار نامناسب در هنگام غذا خوردن داشته باشند

8-    کودک غذای گرم را دوست دارد البته نباید خیلی داغ و یا سرد باشد

9-    کودک دوست دارد با غذا بازی کرده و ریخت و پاش کند نباید خیلی داغ و یا سرد باشد

10-         کودک نوپا فقط 10-5 دقیقه حالت نشستن را تحمل می کند و معمولا قبل از اتمام غذا سفره را ترک می کند و مجددا برمی گردد

11-                      رنگ و ظاهر غذا توجه کودک را جلب می کند وغذا را دستکاری خواهد کرد

 اصول رفتار با کودک 3 تا 5 ساله

1-  باید کودک را با انواع غذاهای مختلف آشنا کرد بهتر است غذای جدید را ابتدا یک فرد بزرگتر خانواده بخورد تا الگویی برای کودک باشد و تمایل کودک برای خوردن غذا بیشتر شود

2-  نباید میان وعده های آنقدر زیاد باشد که کودک نتواند غذای اصلی را بخورد بخصوص در مصرف مواد قندی شیرینی شکلات و تنقلات کم ارزش نباید زیاده روی کرد چون می تواند سبب فساد دندان سوء تغذیه و یا چاقی کودک شود. عادت کودک به مصرف میوه به عنوان میان وعده بسیار خوب است

3-  تعیین چهارچوب مشخص در ارتباط با غذا خوردن نشاندهنده ارزشها و نگرشهای خانواده است و باید با محبت و مهربانی آن را به کودک تفهیم کرد

4-  در صورتی که کودک تمایلی به خوردن غذای جدید نشان نداد می توان او را تشویق کرد که مختصری از آن را بچشد بو کند و حتی لمس کند. اینکار درد کودک از غذا را با حس های بویایی چشایی و بینایی تقویت می کند و پذیرش غذای جدید را برای او راحتتر می کند . البته بهتر است غذای جدید در زمانی که کودک کاملا گرسنه است داده شود

5-  باید هنگام خوردن غذا محیط جالب و با آرامش باشد امر و نهی و اعمال روشهای تربیتی در حین صرف غذا مناسب نیست

6-    بی تحرکی و خواب ناکافی و بیماری کودک می تواند موجب بی اشتهایی و غذا نخوردن کودک شود

7-  برای تشویق کودک به غذا خوردن بهتر است از بشقاب و فنجان ثابت استفاده شود و غذا به تکه های کوچک تقسیم گردد تا براحتی کودک آنرا بخورد

8-    باید به کودک اجازه داد که اگر غذای بیشتری می خواهد ابراز کند

9-    همزمان با دسترسی به استقلال ریخت و پاش غذا بیشتر می شود ولی باید تحمل کرد

10-                      صحبت کردن با کودک خردسال در حین غذا خوردن علاقه او را به صرف غذا بیشتر خواهد کرد

11-                      ساعت خوردن غذا فرصت خوبی برای ابراز رفتارهای صحیح در حین غذا خوردن است

12-                      کودک علاقه دارد غذاهای جدید را دستکاری کرده و سپس بخورد این نیز رفتاری طبیعی است خوردن غذا با همسالان برای کودکان جالبتر است