رشد و تكامل شيرخواران و كودكان

تشخيص بيماري ها و جلوگيري از بروز آنها مستلزم داشتن اطلاعات كافي از روند طبيعي رشد GROWTH وتكامل DEVELOPMENT مي باشد گرچه اين مراحل از هم قابل تفكيك نيستند ولي تخم گشنيده شده زندگي آمبريوني وفتال را گذرانده و سپس دوره هاي شير خواري- كودكي وادولسانس را طي مي نمايد رشدو تكامل دستگاههاي مختلف به طور مستقل انجام نمي گيرد بلكه نتيجه تاثير متقابل عوامل ژنيتيك و محيطي و تغذيه اي اقتصادي-اجتماعي ،هيجاني و تروما شيميايي-عفوني-ايمونولوژيك و تربيتي دارد.

اصطلاح رشد به آثاري گفته ميشود كه بايد با تعيين اندازه عضو مشخص مي گرددو تكامل تغييرات عمل بدن است ولي چون اين دو را نمي توان از هم تفكيك نمود اصطلاح رشد و تكامل را بكار مي برند و عبارت است از مجموعه عوامل ژنيتيك محيطي-تغذيه اي-تروماتيك-تربيتي است كه از موقع لقاح تا هنگام بلوغ در كودك تغييرات ايجاد مي كند.

رشد و نمو فيزيكي:

اصطلاح طبيعي كه در مورد رشد و نمو مورد استفاده قرار مي گيرد صحيح نبوده و بهتر است اصطلاح ميانگين AVERAGE بكار رود.

تفاوت زيادي بين اصطلاح ميانگين و طبيعي وجود دارد.

ميانگين عبارت است از مجموع كل اعداد تقسيم بر تعداد آنها مي باشد.

مثلا ميانگين قد 7 كودك (72-70-63-61-63-62-57) عبارت است از 64=7/448

اگر داده ها را به ترتيب قرار دهيمـ72-70-63-63-62-61-57) عدد 63 را Median ميانه گويند و داده اي كه بيشترين فراواني را داشته باشد Mode گويند.

ميانگين از ميانه هم ارزش بيشتري دارد.

رشد قبل از تولد:

 زندگي داخل رحمي به دو دوره آمبريونيك و فتال تقسيم مي شود كه 8 هفته اول حاملگي را گويند و بعضي ها ترجيح مي دهند كه 12 هفته اول را امبريونيك گويند و زمان بين 12-40 هفته حاملگي را فتال مي گويند.

هفته اول زندگي ژرمينال كه تقسيم سلول و در هفته دوم اكتودرم و آندودرم و در هفته سوم مزودرم اضافه ميشود.

در هفته هشتم وزن جنين 1 گرم و در حدود 5/2 سانتي متر طول دارد در هفته 12 وزن جنين حدود 14 گرم وقد حدود 5/7 يانتي متر است و اواخر تريمستر اول جنس جنين مشخص مي گردد،در اواخر تريمستر دوم (28 هفته)وزن جنين حدود 1000 گرم و قد 35 سانتي متر است(14 اينچ)، در هنگام تريمستر سوم اندازه جنين باز هم افزايش مي يابد و در جنين غضلات و نسوج تحت جلدي اوليه ايجاد مي شود،سيستم گردش خون در بين هفته 8-12 كامي مي شود،حركات تنفسي در هفته 18 انجام اما تكامل ساختمانهاي آلوئولر معمولا كافي نيست تا هفته  24-26 جنين تكامل مي يابد.

ماده سورفا كتان ريوي در هفته 20 در حال تكامل يافتن مي باشد و شايد تا تريمستر سوم كامل نباشد در اواخر حاملگي زماني كه مايع آمنيوتيك شامل سلول هاي زيادي است ممكن است مكونيوم به آلوئل آسپيره شود و باعث اشكالات تنفسي متعاقب زايمان گردد.

خموگلوبين جنين اكثريت هموگلوبين F مي باشد كه حامل اكسيژن بيشتري است هموگلوبين A در اواخر دوره جنيني حدود %30 مي رسد در هفته 12 حاملگيBILE تشكيل و بزودي آنزيم هاي هاضمه ايجاد ميشود حركات بلع در هفته 14 ظاهر مي شوند در هفته 26-28 (ساكينگ) مكيدن جنين شروع مي شود.جفت يك راه عمده تعويض متابوليك بين مادر و جنين مي باشد در اواخر حاملگي IgG و كلسيم و آهن از جفت عبور كرده و لذا در نوزادان پرماجور بيشتر احتياج به كلسيم-آهن دارندو استعداد به عفونت نيز زيادتر مي باشد.

رفلكس گراسپينكGRASP REFLEX  در هفته 17 ظاهر و در هفته 27 تكميل مي شوند مرگ و مير دوران آمبريونيك از تمام زمان هاي ديگر بيشتر است ومربوط به اختلالات ژنيتيك

-كروموزومي-سن مادر-عفونت هاي مادري ويا تجويز دارو به مادر در دوران تريمستر اول مي باشد مرگ و مير در دوران فتال مربوط به فاكتور هاي داخل رحمي مي باشد كه شامل اكسيژناسيون ثانوي به اختلالات جفت-بند ناف-عفونت هاي باكتريال-و ويرال پروتوزوئري – اشعه-تروما عوامي شيميايي اختلالات ايمونولژيك و تغذيه اي مي باشد سوء تغذيه حتي روي نورون هاي مغزي نيز تاثيرگذار مي باشد.

وزن متوسط نوزادان در موقع تولد حدود 400/3 (5/7 پوند) مي باشد كه پسر ها مختصري بيشتر از دختران وزن دارند و در حدود 95% نوزادان فول ترم وزن بين 500/2-600/4 كيلوگرم دارند(10-5/5 پوند) و قد متوسط 50 سانتي متر (20 اينچ) و در حدود 95% نوزادان قد بين 45-55 سانتي متر (22-18 اينچ) متوسط دور سر در حدود 35 سانتي متر(14 اينچ) يعني
بين 1/37-6/32 سانتي متر مي باشد شكم نسبتا برجسته و انتهاها نسبتا كوتاه و نقطه  وسط قد نوزاد نزديك ناف مي باشد در حاليكه در بالغين در سمفيزپوبيس مي باشد.

همانطور كه ذكر شد فقر و سوء تغذيه با كم وزني و زايمان بيش از موقع ارتباط دارد.سوء تغديه در سه ماهه سوم اغلب منجر به كم وزني مي شود افزايش وزن مادر در دوران حاملگي به وزن جنين بستگي دارد وزن متوسط شيرخواران در يك كشور معيار خوبي براي وضعيت تغذيه اي آن مملكت است در كشور هاي شرقي كه وضع تغذيه اي خوبي ندارند وزن متوسط تولد ممكن است 3 كيلوگرم (5/6 پوند) و يا كمتر باشند.

مسموميت حاملگي در مادر و نارسائي جفتي به طور شايعي با كم وزني همراه هستند استعمال بيش از حد دخانيات به وسيله مادر نيز باعث كم وزني نوزادن در موقع تولد مي شود .

حاملگي متعدد: در دوقلو ها وزن متوسط 400/2 كيلو و در 3 قلوها 800/1 كيلو و در چهار قلو ها 400/1 ذكر مي شود.

ديابت به طور شايعي با افزايش وزن نوزاد موقع تولد مواجه است.

نوزادان در 24-48 ساعت بعد از تولد حدود 5-105 وزن خود را از دست مي دهند كه مربوط به از دست دادن اب مي باشد و در نوزادان فول ترم حدود روز هاي 14-10 وزن تولد را دارا خواهند بود.

تعداد  تنفس:نوزاد مابين 50-35 در دقيقه است.

تعداد نبض نوزاد مابين 120-160 در دقيقه است.

رفلكس Rooting – ساكينگ Sucking و گاگينگgagikg بلع SWALLOWING فعال است در آخر هفته اول فاصله تغذيه حدود 2 تا 5 ساعت مي باشد اولين مدفوع كه مكونيوم ناميده ميشود در ظرف 24 ساع ت بعد از تولد انجام مي شود تعداد دفعات اجابت مزاج نوزاد بستگي به شير خورئن او دارد ولي متوسط 3-5 مرتبه در دوز مي باشد و درشي مادر خواران تا حدود 7-6 مرتبه ممكن است باشد.

در موقع تولد 55 كيلو كالري پر كيلوگرم در روز احتياج مي باشد و در آخر هفته تولد 110 كيلوكالري به ازاء هر كيلوگرم وزن در 24 ساعت و در انتهاي هفته اول حدود 120-150 سي سي پر كيلو مايع بايد در نظر گرفته شود.

در هفته اول تولد پروتئينوي شايع استBUN بطور گذران ممكن است  افزايش يابد هموگلوبين نوزاد مابين 17-19 گرم در سي ليتر و افزايش رتيكولوسيت خفيف و نرويوبلاست در روزهاي اول تولد گزارش مي شود.

تعداد گلبول هاي سفيد نوزاد 10000 در موفع تولد كه در ظرف مدت 24 ساعت افزايش مي يابد و به 25-35 هزار مي رسد با ارجحيت نوتروفيل بعد از هفته اول WBC كاهش مي يابد و به 14 هزار با ارجحيت لنفوسيت مي رسد.

عبور هورمون هاي مادري از جفت ايجاد تغييرات موقتي در سينه ها و دستگاه تناسلي نوزاد مي نمايد هيپرگليسمي مادر ممكن است باعث هيپرانولينسيم نوزاد و در نتيجه هيپوگليسمي شود قند وكلسيم در نوزاد ممكن است به طور نرمال كاهش يابد و باعث تشنج شود.

گاماگلوبولين نوزاد مختصري بالاتر از مادر كه بر ضد بسياري بيماري هاي باكتريال و ويرال عمل مي نمايد ولي IGM معمولا عبور نمي كند كه در مواقع عفونت ها به خصوص گرم نگاتيو وجود دارد گاماگلوبولين نوزاد در ظرف سه ماه كاهش مي يابد.

سال هاي قبل مدرسه:

در سال هاي قبل از مدرسه ساليانه 2 كيلوگرم به وزن و 6-8 سانتي متر به قد اضافه مي شود و در 5/2 سالگي 20 دندان شيري بيرون آمده و در 3 سالگي بالا رفتن از پله و در 4 سالگي پائين رفتن از پله مي تواند پاها را به طور متناوب بگذازد.

در 3 سالگي روي يك پا مدت كمي مي ايستد و در 5 سالگي مي تواند لي لي كند.

در 3 سالگي خط متقاطع و در 4 سالگي شكلي بدون ديدن قبلي ممكن است رسم كند و در 4-5 سالگي مثلث بكشد و در 6 سالگي لوزي رسم نمايد.

در سه سالگي كودك مي تواند سن و جنس خود را بگويد.

در 5/4-6 سالگي رل والدين را بازي ميكند.

سال هاي مدرسه:

در سال هاي اول مدرسه رشد ونمو يكنواخت مي باشد و در دختران در 10 سالگي و در پسران ناگهان رشد سريع پيدا مي كنند.

در سال هاي مدرسه حدودا 3-5/3 كيلو گرم به وزن و 6 سانتي متر به قد اضافه مي شود و دور سر خيلي كند رشد مي نمايد و از 51 سانتي متر به 53و54 در 12 سالگي مي رسد و

در اين سن مغز آخرين مراحل رشد خود را مي نمايد.در سال هاي  مدرسه سينوس پيشاني ظاهر مي شود اولين دندان آسياي دائمي در سال هفتم رويش مي كند و سالي 4 دندان رويش مي كند دومين آسياي دائمي در 14 سالگي و سومين دندان آسياي دائمي از 20 سالگي به بعد ظاهر مي شود.رشد قوي در پسرها در 18 سالگي و در دخترها در 17 سالگي متوقف مي شود و سن متوسط قاعدگي 13 سالگي است .هر شيرخوار به طور مرتب بايد معاينه شود و روند رشد وتكامل را كنترل نمايد.