کفایت شیر مادر

پروفسورمحمدحسین سلطان زاده

استاددانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

متخصص کودکان ونوزادان

طی دوره بالینی عفونی از میوکلینیک آمریکا

www.ProfessorSoltanzadeh.com

 

 اهمیت شیر مادر

o  شروع تغذیه با شیر مادر در ساعت اول تولد 

oمی تواند از مرگ یک میلیون نوزاد پیشگیری نماید

oآیه 233 بقره 2 سال

o آیه 15 احقاف  30 ماه

o آیه 7و12 قصص  درمورد حضرت موسی

o آیه 14  لقمان

o ماه مبارک رمضان

o اجر مجاهد در دوران شیر دهی

o   اجر شهید  درصورت فوت در زمان شیر دهی

ابن سینا  ( 10037-980 )

o در مجله پریناتولوژی 2007 که در آمریکا چاپ شده

oذکر شده که در کتاب قانون 4 مبحث در مورد بهداشت نوزادان اختصاص یافته :

o تاکید دارد نوزاد هروقت وهرچقدر بخواهد باید شیر داده شود

oبرای رشد وتکامل بهترین است

o    تا 2 سال هم ادامه یابد

آکادمی پزشکان  کودکان آمریکا

o در دو دهه گذشته توجه به اهمیت شیر مادر نموده است

oدر حالی که 1000 سال قبل ابن سینا  تاکید به شیر مادر کرده است

oشیر مادر هم ازنظر تغذیه ، هم  ازنظر  Psychological مفید است

o  به ویژه اگر همراه موزیک هم باشد

oبنابراین قطع شیر مادر بنا بر دلائل واهی :

oاز طرف مادر

oازطرف پزشک

oاز طرف کارکنان بهداشتی وبیمارستانی در هر رده شغلی

oگناهی بزرگ به شمار میرود

oنقش کلیدی کارکنان بهداشتی درمانی در تحکیم اعتماد به نفس مادران که « شیر مادر » کفایت میکند

o    پیشگیری ورفع مشکلات شیردهی

تصور ناکافی بودن شیر مادر

o  دودسته قابل توجه است:

oدسته اول ، تصور ناکافی بودن شیر مادر

oدسته دوم  ، ناکافی بودن واقعی شیر مادر

oنکته مهم  ، تلاش برای تشخیص به موقع علائم خطر

oمبنای تشخیص ناکافی بودن شیر مادر

oفقط تصور وبرداشت مادر واطرافیان است

oاکثریت موارد ناکافی بودن شیر مادر راهمین تصورغلط به خود اختصاص میدهد

o  علل مختلفی سبب می شود که مادران این ذهنیت را پیدا کنند که شیرشان ناکافی است

 

o بعضی از مادران انتظار دارند فرزندشان شبیه شیر خشک خوار هر 4ساعت شیر بخورد

oاما شیر مادر سهل الهضم است ونوزاد زود زود شیر میخورد که اشتباها تصور ناکافی بودن شکل می گیرد

oو احیانا رقیق ونامناسب بودن کیفیت شیر شان میگذارند

o    گروهی قسمت اول شیر که آبکی به نظر میرسد به اشتباه شیر خود را نامناسب وناکافی تصور میکنند

 

oبرخی بیدار شدن های مکرر وتمایل به تغذیه ومکیدن مکرر پستان مادر به خصوص در شب دلیل ناکافی بودن تصور میکنند

oعده ای از مادران گریه های مکرر وبیقراری را ناشی از کم بودن ویا ناسازگاربودن شیر خود تصور می نمایند

o    بعضی احتقان وبزرگی پستان روزهای اول که پس از 48 ساعت برطرف میشود کوچک شدن پستان را ناشی از کمبود شیر تصور میکنند

oگروهی مکیدن مکرر دست هایش را ناشی از گرسنگی وتصور ناکافی بودن شیر میدانند

oبعضی از مادران وقتی می بینند :

o شیرشان مثل سابق جاری نمی شود

oیا رگ کردن پستان های خود را احساس نمی کنند

oیا همچون گذشته  پستان های خود را بدوشند

oیا به نظرشان میرسد پستان هایشان کوچک شده است

o     این ها را دلیل عدم کفایت شیر خود میدانند

oدر مورد این دسته از مادران باید :

oشیرخوارشان را به طور منظم وزن نمود

oترسیم منحنی رشد

oدر نتیجه مادر کافی بودن شیر وکیفیت آن مطمئن نمود

oدر غیر این صورت اضطراب ونگرانی بیش از حد مادر موجب رگ نکردن وکاهش شیر می شود

o    در نتیجه مادر از فرط نگرانی به شیر خشک متوسل میشود

ناکافی بودن واقعی شیر مادر

 oدر این دسته ، واقعا شیر مادر کافی نیست

oدونوع می توان تقسیم نمود:

oنوع اولیه

oنوع ثانویه

نوع اولیه ناکافی بودن واقعی شیر مادر

oدر نوع اولیه فقط 2-5 درصد کل موارد را تشکیل میدهد علل آن عبارت است از :

oمشکلات تشریحی پستان آپلازی یا هیپوپلازی غدد شیرساز

oجراحی های پستان

oرادیوتراپی پستان

oبیماریهای شدید مادر ، عفونت ،هیپرتانسیون ،سنندرم شیهان ،

o      بعضی مادران به علل ناشناخته  در حوالی40 سالگی وبعد شیر کافی تولید نمیکنند

نوع ثانویه  ناکافی بودن واقعی شیر مادر

oنوع ثانویه ناکافی بودن شیر مادر شایع تر است

oدر این نوع در آغاز شیر مادر زیاد است

oدر اثر مشکلات مادر یا فرزند ، حجم شیر کاهش می یابد

oمیزان حجم شیر بستگی مستقیم به دفعات تخلیه پستان ها و کامل بودن بودن این تخلیه دارد

o    هر چه دفعات تخلیه در شبانه روز بیشتر وتخلیه کامل تر باشد حجم شیر مادر بیشتر می شود

oاگر فواصل تخلیه پستان های مادر طولانی تر شود

oیعنی دفعات تخلیه در طی شبانه روز کاهش یابد

oیا تخلیه پستان های مادر به طور کامل صورت نگیرد

oمنجر به کاهش حجم شیر مادر می شود

o  در این صورت از طریق تخلیه مکرر می توان آنرا اصلاح نمود

علل نوع ثانویه

oعلل نوع ثانویه را می توان به دو دسته تقسیم نمود:

oعلل مربوط به مادر

oعلل مربوط به شیرخوار

علل مربوط به مادر

oمهم ترین عامل تخلیه های مکرر است

oاگر تخلیه مکرر انجام نشود سبب تولید ماده شیمیائی بازدارنده در شیر باقی مانده می شود

oفشار فیزیکی حاصل از تجمع شیر در پستان مادر غدد شیر ساز دچار اتروفی شده تولید شیر کاهش می یابد

oممکن است ناکافی بودن حجم شیر مادر ناشی از :

oجدائی مادر وفرزند باشد به علت

oاشتغال

oتحصیل

oبستری شدن

oمسافرت

o    همچنین بارداری ،عفونت پستان ،مصرف استروژن وکاهش کالری دریافتی مادر موجب کاهش تولید میشود

علل مربوط به شیرخوار

oنارس بودن و وزن کم موقع تولد

oنوزاد پستان مادر را مشکل به دهان می گیرد

oزود خسته می شود وقادر به تخلیه پستان نمی باشد

oدر چنین موارد باید از شیردوش استفاده شود

oدوقلوها هم اغلب نارس هستند چنین حالتی دارند

o    افزایش بیلی روبین در روز های سوم به بعد نشانه شایع کم شیرخوردن نوزاد است

oهیپوتونی ، هیپرتونی

oآسفیکسی

o     سنندرم   Down

oبیماری های مادرزادی قلب

oمشکلات تنفسی ، عفونت

o     مشکلات دهانی ، شکاف کام ، Micrognatia

o پستانک  و  خوردن شیر کمکی

oخوابیدن 5-6 ساعت در شب

 

تلاش برای تشخیص به موقع علائم خطر

oمراقبت نوزادان در روز های اول تولد

oAAP توصیه می کند

oاگر نوزادی 48 اول تولد از بیمارستان مرخص شود :

oبین روز های 2و4 دوباره معاینه شود

oوزن شود، نحوه تغذیه مستقیما ارزیابی گردد

oدر مورد دفعات تغذیه ، مدت تغذیه ، دفعات دفع وادرار، استفاده پستانک ، زردی  ملاحظه گردد

oاگر بیش از7%-10%وزن کم شود نیازمند بررسی است

o     اگربیش از 12% وزن کم شود بررسی پاراکلینیک وهیپرناترمی ضرورت دارد

علائم خطر مربوط به مادر

oسابقه ناکافی بودن شیر مادر

oافزایش وزن ناکافی فرزند قبلی

oصاف یا فرورفته بودن نوک پستان

oاحتقان زیاد پستان

oسابقه جراحی پستان ، ترک خوردن نوک پستان

oخونریزی، هیپرتانسیون ، عفونت ادرار ، دیابت 

oعارضه قلبی ، CF مادر ، جاری نشدن شیر تا 4 روز

o    سن بالاتر از 37 سال

علائم خطر مربوط به شیر خوار

oنارسی و وزن کم موقع تولد

oجدائی 24 ساعت اول تولد از مادر

oمشکلات دهانی نوزاد  ، اختلالات عصبی عضلانی

oزردی نوزاد ، نیاز به فتوتراپی ،دوقلوئی

oبیماری سیستمیک ( قلبی ، نیاز به اکسیژن ،عفونت)

o خواب آلودگی ،مکیدن ضعیف ، پستانک

oکاهش وزن بیش از 7%-10% وزن زمان تولد

o    دفع کمتر از 6 بار ادراراز روز چهارم

پیشگیری علائم خطر مربوط به مادر وشیرخوار

oآموزش مجدد مادر در دوشیدن شیر

oاستفاده از شیردوش برقی تمام اتوماتیک

oتوزین شیرخوار

oتاخیر در شروع استفاده از شیر کمکی

oاستفاده از شیر کمکی در پایان تغذیه با شیر مادر بدون تخلیه کامل پستان ها موجب کاهش شیر مادر می شود

ابتدا شیر مادر ، سپس تخلیه کامل با شیردوش برقی ودادن به شیرخوار  ، سپس شیر کمکی